توضیحات

پروژه جایگاه زمین شناسی در ایران

کلیات

جایگاه زمین شناسی ایران
در زمین شناسی ایران، این باور وجود دارد که سرزمین ایران در بخش میانی کوهزاد آلپ- هیمالیا است، که از باختر اروپا آغاز و پس از گذر از ترکیه، ایران، افغانستان تا تبت و شاید تا نزدیکی های برمه و اندونزی ادامه دارد (شکل ۱-۱)
جایگاه زمین شناختی ویژه این کوه ها در فصل مشترک دو قاره اوراسیا و گندوانا سبب شده تا درباره چگونگی پیدایش این نوار چین خورده دو انگاره بزرگ ناودیس تتیس و زمین ساخت ورقی مورد بحث باشد بررسی دو انگاره یاد شده و گفتمان در این زمینه می‌تواند در بیان جایگاه زمین شناسی ایران کارساز باشد.

انگاره بزرگ ناودیس تتیس: براساس این نظریه، در جایگاه کنونی کوه های آلپ- هیمالیا، بزرگ ناودیسی وجود داشته است که از اشتقاق ابر قاره پانگه آ شکل گرفته و زادگاه نوار چین خورده آلپ- هیمالیا است. درباره بخش ایرانی این بزرگ ناودیس فرض بر آن است که البرز، به دلیل داشتن سنگ های آتشفشانی فراوان، نوعی ائوژئوسینکلینال و زاگرس به دلیل نداشتن سنگ های آتشفشانی نوعی میوژئوسینکلینال است که به وسیله توده مقاوم ایران مرکزی از یکدیگر جدا بوده اند.
با آغاز پژوهش های زمین شناختی گسترده، این یقین به دست آمد که انگاره بزرگ ناودیس تتیس با ویژگی های زمین شناختی ایران همخوانی و هماهنگی ندارد و ایرادات زیر بر آن وارد است:

• سنگ های منسوب به پرکامبرین ایران، با وجود دگرگونی و دگرشکلی پیشرفته، آواری های انباشته شده در حوضه های کم ژرفایند.

• ردیف های پرکامبرین پسین- تریاس میانی ایران، رسوبات کنار قاره ای هستند که در محیط های پلاتفرمی انباشته شده اند. در ضمن، در این توالی ایست های رسوبی متعدد وجود دارد که گاهی به بزرگی ۴۰ و حتی ۷۰ میلیون سال است بنابراین ویژگی های سنگی و محیط های رسوبی پرکامبرین پسین- تریاس میانی ایران شباهتی به بزرگ ناودیس ندارد.

• ردیف های تریاس بالا- ژوراسیک میانی ایران (به جز زاگرس) رسوب های زغالدارند که در حوضه های پیش بوم باتلاقی- مردابی نزدیک به ساحل انباشته شده اند.
• توصیف توده میانی برای ایران مرکزی پذیرفتنی نیست، چرا که فازهای گوناگون آلپی بر این بخش اثر درخور توجه دارند و حتی در مقایسه با البرز و زاگرس پویاترند.
• فراوانی سنگ های آتشفشانی سنوزوییک نمی تواند از ویژگی های بزرگ ناودیسی البرز باشد چرا که از یک سو بخشی بزرگ از این سنگ ها بر محیط های رسوبی بر قاره ای گواهی می دهند و ویژگی بزرگ ناودیس ها را ندارند و از سوی دیگر، سنگ های آتشفشانی یاد شده محدود به البرز نیستند و این گونه سنگ ها را می توان در گستره هایی وسیع از ایران مرکزی دید.
• مقایسه رسوبات پالئوزوییک و مزوزوییک البرز و ایران مرکزی نشان می‌دهد که در بسیاری از زمان ها، رسوبات این دو پهنه در شرایط یکسانی انباشته شده اند و رخساره سنگی همانند دارند. به گفته دیگر نه ایران مرکزی توده میانی بوده و نه البرز بزرگ ناودیس.

رودخانه ها
چشمه ها
سدها

۱-۳ بررسی آب شناسی منطقه مورد مطالعه :
به طور کلی میتوان گفت که شیب توپوگرافی در مناطق مورد مطالعه عمدتا به سمت جنوب میباشد و این شیب گاه به صورت پرتگاهی و گاه بسیاد ملایم میباشد که این عوامل باعث ایجاد حوضه های آبریزی متفاوت میشود که این حوضه‌ها و رودخانه‌ها و چشمه‌های مربوط به آن در هر منطقه به طور جداگانه بررسی میشود.
۲-۳ مسیر تهران – چالوس
۱-۲-۳ رودخانه‌های مهم واقع در مسیر
مهمترین رودخانه دائمی این منطقه که بر روی مسیر آن سد امیر کبیر جهت مهار آب آن بنا شده است رودخانه کرج نام دارد . که از رودخانه های فصلی و دائمی متعددی از ارتفاعات اطراف بستر رودخانه تغذیه میشود. مانند رودهای شهرستانک و لانیز که از ارتفاعات توچال سرچشمه میگیرند . در روستای سرک بهم میپیوندند و پس از آن به رودخانه کرج میریزند.
۲-۲-۳ چشمه‌های معدنی واقع در مسیر:
۱-۲-۲-۳ چشمه‌های معدنی اطراف کچسر و تونل کندوان:
این چشمه در ۸ کیلومتری شمال روستای گچسر در ۱۰۰ متری شمال کندوان-اطراف هتل گچسر و در ۲۰۰ متری غرب تونل کندوان از شکاف گچی متعلق به ائوسن نیز رخنمون دارد عامل تشکیل این چشمه‌ها گسل است . آب این چشمه‌‌ها مصرف خاصی نداشته قسمتی تبخیر و بخشی نیز وارد رودخانه میگردد . به استثناء چشمه اطراف هتل گچسر که آب آن در ردیف آبهای کلروره ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏، سولفاتی است، بقیه چشمه های ذکر شده در ردیف آبهای سولفاتی سرد با واکنش اسیدی میباشند.

۳-۳مسیر تهران – آمل (هراز)

۱-۳-۳ رودخانه‌های مهم واقع در مسیر
یکی از مهمترین رودخانه های دائمی این منطقه رودخانه آهار میباشد که از شمال ارتفاعات توچال و جنوب ارتفاعات صندوق جال و دربند سر سرچشمه میگیرد. رودخانه‌های دائمی و فصلی متعددی از جنوب ارتفاعات شمشک و دیزین و از شرف کوه کاسونگ در حوالی فشم به هم پیوسته و رودخانه آهار را تغذیه میکنند، رودخانه آهار و رودخانه‌هایی که از شمال آنرا تغذیه میکنند در حوالی اوشان بهم پیوسته و رودخانه جاجرود را تشکیل میدهند. این رود که از رودهای اصلی ایران به حساب می آید ، در ابتدای مسیرش سدی تحت عنوان لتیان را پیش رو دارد که آب تهران را از آن تامین میکنند(توضیحات بیشتر در مورد این ۲ سد در مباحث آتی آمده است)
رودخانه‌های مهم دیگر این مسیر رودخانه دلیچای است که از بهم پیوستن دو رود سه سنگ و دیو آسیاب به وجود آمده و در نزدیکی پلور با رودخانه لار که از ارتفاعات تیز کوه – کوه سرخک کوه کبود- کوه زرشکی و… سرچشمه میگیرد، پیوند میخورد و با رودهای دیگری که به آن میپیوندند به رودخانه هراز میرسند. بر روی رودخانه در نزدیکی پلور حوالی تیز کوه سر لار نباشد که دارای مشکلاتی از نظر مهندسی زمین شناسی میباشد که در مبحث بعد توضیح داده میشود.