تاریخچه تحولات آموزش عالی
آموزش عالی در فرهنگ و تمدن پویای ایرانی و اسلامی از قدمت و غنای شایسته ای برخوردار بوده است . با آغاز عصر رنسانس   و پیشرفتهای علمی و صنعتی در کشورهای غربی، در کشور ایران نیز عناصری از آموزش عالی مبتنی بر الگوی اروپای غربی ایجاد گردید.نخستین بار امیرکبیر علاوه بر اعزام دانشجو به خارج، با تأسیس دارالفنون در سال ۱۲۲۸ هجری شمسی، ازاساتید خارجی جهت تدریس در دانشکده های تخصصی فنی دارالفنون دعوت به عمل آورد.در همان اثنا دانشگاه تهران و تعدادی از دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی شکل گرفتند. با تصویب قانون   اجازه تأسیس دانشگاه در تهران طی سال ۱۳۱۳ هجری شمسی، دانشگاه تهران به عنوان مرکز ثقل آموزش عالی ایران شناخته شد.
با تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی در بهمن ۱۳۴۶ و تشکیل ” شورای مرکــزی آموزش” در سال ۱۳۴۸ ، نخستین گام در جهت  تمرکز، تجدید سازمان و اعمال نظارت مرکزی بر دانشگاهها و   مؤسسات آموزش عالی کشور برداشته شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در اردیبهشت۱۳۵۹ لایحه قانونی تشکیل شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی به تصویب شورای انقلاب رسیده و به دنبال آن به منظور ایجاد تحولی اساسی در دانشگاهها، به درخواست دانشجویان مسلمان و انقلابی ستادی با عنوان ستاد انقلاب فرهنگی با فرمان حضرت امام خمینی (ره) تشکیل شد.گفتنی است که ستاد مذکور عهده دار بزرگترین نقش در حوزه سیاستگذاری فرهنگی و آموزشی کشور گردید.درمرداد ماه ۱۳۶۴ با تصویب قانون ” تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی”، کلیه اختیارات، وظایف و مسؤولیتهای وزارت فرهنگ و آموزش عالی درآموزش پزشکی به وزارتخانه جدید تفویض گردید. درسال۱۳۷۹، وزارت فرهنگ و آموزش عالی به منظور انسجام بخشیدن به امور اجرایی و سیاستگذاری نظام علمی کشور به وزارت علوم، تـحقیقات و فناوری تغییر نام داده و وظایف برنامه ریزی، حمایت و پشتیبانی، ارزیابی و  نظارت، بررسی و تدوین سیاستها و اولویتهای راهبردی در حوزه های تحقیقات و فناوری نیز به وظایف آن افزوده گردید.

مراکز غیردولتی

به منظور افزایش مشارکت عمومی در ارائه خدمات آموزش عالی و کاهش بار مالی دولت در این زمینه و به دلیل افزایش روز افزون تقاضای اجتماعی جهت ورود به مراکز آموزش عالی در ایران ،دانشگاهها و مؤسساتی در بخش غیردولتی ایجاد گردیده که از آن جمله می توان به دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی به شرح ذیل اشاره نمود:

دانشگاه آزاد اسلامی

نخستین دانشگاه غیردولتی کشور پس ازانقلاب اسلامی طی سال۱۳۶۱تحت عنوان دانشگاه آزاد اسلامی تشکیل یافت. دانشگاه آزاد اسلامی درطول سالهای آغازین فعالیت خود با استفاده از  فضاهای آموزشی، ساختمانها، تجهیزات و کارگاههایی که از سوی مسؤولین مناطق و افراد خیر دراختیار آنها قرار می گرفت،گسترش یافت.گفتنی است که دانشگاه مذکور، درحال حاضردربیش از۱۱۰ شهر کشور فعالیت دارد.

مؤسسات آموزش عالی غیردولتی (غیرانتفاعی)

تجربه راه اندازی دانشگاه آزاد اسلامی، تقاضای روزافزون جوانان جهت ورود به مراکز آموزش عالی و علاقه مندی بخش غیردولتی به مشارکت در آموزش عالی کشور موجب گردید که در سال ۱۳۶۴ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب
آیین نامه تأسیس دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی غیردولتی و غیرانتفاعی مبادرت نماید. آیین نامه مذکور که به منظور بسیج کلیه امکانات کشور در امرگسترش آموزش عالی مورد تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفت در جهت پیگیری اهداف ذیل به تصویب رسید:
– ارتقاء سطح دانش و فرهنگ جامعه
– تأمین نیروی انسانی متخصص مورد نیاز کشور
– گسترش آموزش عالی درکشور در جهت پاسخگویی به نیازمندیهای جامعه
– بهره گیری از کلیه مدرسین و اساتید کشور درحوزه آموزش عالی
– ایجاد زمینه های مناسب جهت فعالیت همه جانبه مردم جهت گسترش و اعتلای دانش و پژوهش در کشورلازم به ذکر است که درحال حاضر۳۲ مؤسسه آموزش عالی غیردولتی (غیرانتفاعی) با برخورداری از تعداد ۱۶۰۹۱ دانشجو درکشور فعالیت دارند.

هیأت علمی مراکز آموزش عالی

آندسته از افرادی که ازمدرک دکتری تخصصی (PH.D ) برخوردار   باشند، صرف نظر از جنسیت و مذهب (مسلمان، مسیحی، کلیمی و زرتشتی) از مجوز استخدام در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی برخوردار می گردند. اعضای هیأت علمی آموزشی، مسؤولیت ارائه آموزشهای نظری، عملی، پژوهشی و راهنمایی دانشجویان را بر عهده دارند. از جمله مهمترین وظایف اعضای هیأت علمی دانشگاه ها می توان به تدریس، پاسخگویی به سؤالات درسی،   رسیدگی به پایان نامه های تحصیلی، مشاوره و راهنمایی تحصیلی دانشجویان، حضور درجلسات رسمی دانشگاه ها، اجرای  طرحهای تحقیقاتی و انجام وظایف اجرایی اشاره نمود.مبادرت   به ۲۴ تا ۳۶ ساعت فعالیتهای تحقیقاتی و حداکثر ۴ ساعت   فعالیت آموزشی برای اعضای هیأت علمی که به فعالیت درمؤسسات پژوهشی مبادرت می نمایند، الزامی است.از جمله مهترین وظایف اعضای هیأت علمی- پژوهشی دانشگاه ها می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
الف – اجرای پروژه های تحقیقاتی مصوب شورای پژوهش
ب – تدریس دردانشگاهها و مؤسسات وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی
ج – ارائه خدمات علمی – آزمایشگاهی به مؤسسات آموزشی
د- ارائه خدمات کارشناسی و مشاوره علمی
هـ- حضور درسمینارها، کنفرانسها و مجامع علمی – تخصصی
و – حضور در شوراهای مؤسسات آموزشی به منظور جذب اعضای هیأت علمی دانشگاهها درمراکز آموزش عالی و ارتقاء سطح علمی آنها قوانین و آیین نامه هایی به تصویب رسیده است که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

آمار تحصیلی

نرخ دانش آموزان و دانشجویان مراکز مختلف تحصیلی طی سالهای۱۹۹۷- ۱۹۸۵
سال تحصیلیآموزش متوسطهآموزش عالی فنی وحرفه ایکالجهای فنی و حرفه ایدانشگاههامراکز پلی تکنیک
۱۹۸۵۹۹۶۰۰۹۱۲۰۰۴۵۴۰۰۱۰۳۰۰۰۳۳۹۲۰۰
۱۹۸۶۹۶۹۰۰۹۰۳۰۰۴۷۰۰۰۱۰۷۲۰۰۳۴۱۴۰۰